Ngày xưa có
hai mẹ con nhà nọ nghèo rớt mồng tơi, anh chàng lang thang đi kiếm việc
làm nhưng chả có ai cho thuê cả. Mãi sau, có một chủ thuyền buôn thấy
anh khoẻ mạnh, lại biết bơi lội mới thuê anh về làm thuỷ thủ, hắn hứa
cho anh cơm một ngày ba bữa và một năm bốn mươi quan tiền trả trước. Anh
chàng tưởng không có nỗi mừng nào hơn thế nữa, vội cầm ba mươi quan về
cho mẹ tiêu, còn mười quan thì mang theo định để dành may mặc.
Thuyền cất hàng, vượt biển luôn năm ngày đến một thị trấn lớn. Trên bến
người mua kẻ bán chen chúc như hội. Bọn thuỷ thủ bảo chàng:
- Ở đây buôn thứ gì cũng được. Cứ mua một ít đưa về quê nhà bán là tự khắc có lãi.
Anh chàng xưa nay không quen buôn nên cầm mười quan tiền trong tay, chưa
biết nên mua thứ hàng gì. Bỗng chốc, anh thấy có một người mang ra bến
một con chó bị trói toan vứt xuống sông. Lấy làm thương, anh vội ngăn
lại và hỏi duyên cớ. Người ấy cho biết chó này là của chủ mình. Hôm nay
chủ đi chợ mua thịt dọn tiệc, không rõ cất đặt thế nào để chó ăn vụng
mất cả. Chủ tức giận trói chó đánh một trận thừa sống thiếu chết rồi sai
đi bỏ sông. Nghe kể thế, anh chàng xin mua lại con chó. Người kia cười
mà rằng:
- Nó chỉ chuyên môn ăn vụng, anh mua về làm gì?
Chàng nghèo đáp:
- Thây kệ, cứ bán nó cho tôi đi!
Cuối cùng anh chàng xỉa ra ba quan mua lại con chó. Anh cởi trói cho nó rồi xích lại bên chỗ mình làm việc.
Sau đó một chốc, anh lại trông thấy có một người đàn bà mang một con mèo
toan vứt xuống sông. Anh chàng vội ngăn lại và hỏi duyên cớ. Khi biết
tội trạng của mèo cũng chỉ là ăn vụng, anh nài nỉ để con vật lại cho
mình. Thấy người đàn bà khuyên không nên mua thứ mèo xấu nết, anh không
nghe và nói:
- Thây kệ! Chị cứ bán cho tôi đi!
Thế là cuối cùng mèo cũng thoát chết. Và người chủ mới của nó sau khi
xỉa ra ba quan để mua, đem buộc lại gần bên con chó. Ngồi một mình trên
thuyền, thấy buồn, anh chàng bèn bỏ thuyền lên bộ đi dạo bờ sông. Bỗng
chốc anh thấy có ba đứa trẻ chăn trâu bắt được một con rắn nước, toan
dùng roi xử tội. Anh chàng vội chạy lại ngăn cản:
- Các em đừng đánh nó, nó là rắn nước, có làm hại ai đâu?
- "Mặc kệ chúng tôi" - bọn trẻ đáp, rồi lại tiếp: "Chúng tôi bắt được nó, chúng tôi đánh, ông cản làm gì?"
Thấy bọn chúng khăng khăng cố tình giết rắn, anh chàng lại dùng tiền để
cứu con vật vô tội. Chúng đòi năm quan. Mãi sau anh mới bớt được một.
Thế là tất cả số tiền mang theo lần lượt vơi đến hết. Mua được con rắn,
anh vội thả xuống sông cho nó trở về xứ sở. Bọn thuỷ thủ khi nghe anh kể
lại những việc mua bán của mình, thì đều cười ngất, cho là một người
khờ dại ít có. Anh chỉ ngồi lặng yên, không nói gì cả.
Khi thuyền bắt đầu trở về vào khoảng nửa đêm, anh đang chèo bỗng thấy
con rắn nước từ dưới sông bơi lên trao cho mình một viên ngọc mà nói:
- Cha tôi là Long Vương cảm ơn anh cứu mạng tôi, cho tôi đem biếu anh
viên ngọc "băng xuyên" để mời anh xuống chơi. Mang ngọc vào mình, anh có
thể đi được dưới nước cũng như đi trên bộ.
Anh chàng nghe nói vội vàng đi theo con rắn nước xuống thuỷ phủ. Quả
nhiên anh được Long Vương tiếp đãi rất hậu, và biếu anh ngọc vàng châu
báu rất nhiều. Sau đó, anh được người của Long Vương đưa về đến tận nhà.
Chủ thuyền thấy anh mất hút, tưởng anh đã rơi xuống nước, bèn đỗ thuyền
lại trình xã sở tại. Nhưng khi mọi người về đến quê hương thì họ rất lấy
làm ngạc nhiên vì anh thuỷ thủ trẻ đã về đến nhà ba ngày trước rồi.
Từ đó anh trở nên giầu có. Nhưng anh vẫn sống một cuộc đời bình thường
với mẹ già. Con chó, con mèo được anh cứu vẫn theo anh không rời. Về
sau, anh lấy vợ. Vợ anh là một cô gái rất đẹp. Nàng rất thích đeo nữ
trang. Thấy viên ngọc "băng xuyên" chiếu sáng một góc tủ, nàng thích
lắm, nên một hôm lấy trộm mang đến cho một người thợ kim hoàn, bảo đánh
cho mình một chiếc nhẫn. Không ngờ, người thợ kim hoàn biết là ngọc quý
ít có trong thế gian, bèn đi kiếm một viên khác tương tự như thế đánh
tráo mà cướp lấy bảo vật.
Khi biết rõ chuyện mất cắp thì anh chàng thuỷ thủ trở nên buồn bã. Hàng
ngày anh ra bờ sông, mong tìm lại con rắn nước nhưng chả làm sao gặp
được. Chó và mèo thấy chủ không vui, một hôm nói với chủ xin đi tìm viên
ngọc.
Đường đi đến nhà người thợ kim hoàn phải qua một con sông rộng. Không có
cách gì để vượt cả, hai con vật cứ loanh quanh ở trên bờ. Về sau chúng
nó tìm được vào nhà một con rái cá và nhờ nó đưa giúp qua sông. Rái cá
vui lòng gọi cho các bạn bè của nó đứng sát vào nhau, kết thành một cái
bè cho chó và mèo ngồi lên lưng, chở qua sông yên lành.
Khi đến nhà người thợ kim hoàn, mèo bảo chó:
- Để tao trèo lên nóc nhà kêu lên mấy tiếng cho những con chó trong xóm
xúm lại sủa. Thế là mày cứ đường hoàng theo cổng mà vào, không ai biết.
Quả nhiên, bầy chó của nhà người thợ kim hoàn nghe mấy tiếng mèo kêu vội
xông ra đuổi. Mèo dẫn chúng đi thật xa nên chó ta lẻn vào nấp dưới cái
hầm, vô sự.
Khi hai con vật gặp lại nhau, chúng tìm tòi khắp trong nhà. Tất cả của
cải của lão kim hoàn đều bỏ trong cái rương xe, luôn luôn khoá kín,
không dễ gì lọt vào được. Mèo bèn cố sức tìm, chụp bắt được một con
chuột. Chuột van lạy xin tha mạng. Mèo bảo nó dẫn mình đến gặp chuột
chúa đàn. Mèo nói rõ việc mình đến đây và nhờ hắn giúp mình lấy cho được
viên ngọc, đổi lại mèo hứa sẽ không chạm đến gia tộc nhà hắn. Chuột
chúa đàn vâng dạ rối rít.
- Để tôi bảo lũ con cháu, tôi tớ trong nhà khoét chiếc rương ra, tìm cho các ông.
Nhưng đến khi lọt vào được rương, lũ chuột tìm mãi vẫn không thấy ngọc. Chuột chúa đàn ra báo cho mèo biết, và nói:
- Trong rương này có một cái hộp bằng bạc. Có lẽ nó giấu trong đó; Cái hộp đó thì khó lòng mà gặm được.
- Vậy làm thế nào bây giờ? - mèo hỏi.
- Chỉ có cách là chúng tôi sẽ nhờ xóm giềng hợp sức cùng chúng tôi khoét
rộng lỗ thủng làm sao đưa lọt cái hộp ấy ra đây cho các ông tìm.
- Thế thì làm gấp đi.
Chỉ trong một đêm, cả xóm nhà chuột đã lấy được cái hộp đưa cho mèo. Hai
con vật tìm cách phá hộp ra, quả thấy viên ngọc của chủ. Chúng vô cùng
mừng rỡ.
Sau khi ra khỏi nhà người thợ kim hoàn, chó tranh mèo mang ngọc. Nhưng
đến lúc sắp sửa sang sông, vì mắng nhau với một con chó khác, nên chó đã
lỡ làm cho ngọc văng xuống nước. Một con cá trông thấy ngọc vội bơi tới
đớp và nuốt ngay.
Thấy chó để mất ngọc, mèo giận quá, mắng cho một trận thậm tệ. Chó biết lỗi, lặng thinh, cuối cùng mếu máo:
- Biết làm sao bây giờ?
Suy nghĩ một lát, mèo tìm được một kế bảo chó:
- Chúng ta sẽ tìm đến nhà thuyền chài ở vùng này xin ở với họ. Thế rồi
chờ khi họ câu được con cá đã nuốt viên ngọc thì sẽ kiếm cách cướp lấy
đem về.
Chó khen mưu kế hay, bèn cùng mèo tìm đến một gia đình ông chài đang đỗ
thuyền lại ở bờ sông phơi lưới. Hai con vật tỏ ra rất khôn ngoan, hiền
lành nên được cả nhà đối đãi tử tế.
Mấy hôm sau, ông chài đánh mẻ lưới được một con cá chày rất lớn, mổ ruột
ra, thấy có viên ngọc. Chó và mèo khấp khởi mừng thầm. Trong khi cả nhà
đang trao ngọc cho nhau để xem của lạ, thì mèo tiến lại cọ vào người
chủ. Nhân khi chủ sơ ý, nó nhảy lên ngoạm lấy viên ngọc và lập tức cong
đuôi nhảy lên bờ chạy mất. Thấy thế, chó cũng ba chân bốn cẳng chạy theo
trước con mắt ngơ ngác của mấy bố con nhà ông chài.
Lần này mèo tranh chó mang ngọc. Mèo lên mặt, bảo chó:
- Lần trước ngậm bị rơi mất, lần này có cách rất hay là đội lên đầu. Sắp đến nhà rồi, chả sợ gì nữa.
Nó nói thế nào thì làm như thế.
Nào ngờ mới đi được một quãng đường, bấy giờ có một con quạ đang bay
trên đầu mèo, thình lình sà xuống đớp lấy rồi bay lên đậu trên cành cao.
Thấy ngọc lại mất, đến lượt chó mắng mèo rất dữ, rồi nói:
- Ngọc rơi xuống nước còn có thể lấy lại được, chứ bay lên trời thì đừng có hòng.
Mèo buồn rầu, nhưng ngẫm nghĩ một lát, nó lại bảo chó:
- Đúng rồi. Tao đã nghĩ ra được một kế.
Chó hỏi:
- Kế gì?
Mèo đáp:
- Giả chết bắt quạ.
Nói xong mèo chạy xuống bờ sông uống một bụng nước đầy căng. Đoạn trở về
xua chó trốn đi một chỗ, còn mình thì tới gốc cây phơi bụng trắng hếu
giả vờ chết. Quạ đang ngậm ngọc, đậu trên cây cao nhìn xuống thoáng thấy
có bóng con vật chết, vội vàng bay xuống toan rỉa thịt. Nhưng khi quạ
vừa xáp lại thì mèo đã nhảy xổ lên vồ lấy Quạ. Quạ van lạy xin trả lại
viên ngọc cho mèo để được tha mạng. Mèo chỉ đợi có thế, ngoạm lấy viên
ngọc ra đi.
Lần này, cả hai con đưa ngọc về đến nhà vẹn toàn. Anh chàng thuỷ thủ lấy
lại được món tặng vật của Long Vương, hết sức vui mừng càng thêm quý
mến hai con vật có tình có nghĩa.
Tiêu đề: Anh chàng nghèo khổ 
Tue Mar 15, 2011 6:18 pm