Ngày xưa, núi
Bà Đen có tên gọi là Núi Một. Trên đó có một tượng Phật bằng đá, rất
linh thiêng. Dân chúng rủ nhau chặt cây lá dọn đường lên núi cúng Phật.
Người lên núi thường phải đi từng đoàn, vì dọc đường có rất nhiều beo
cọp. Có một người con gái tên là Lý Thị Thiên Hương, văn hay võ giỏi,
gốc ở Trảng Bàng. Vào mỗi ngày rằm trăng sáng, cô hay lên núi lễ Phật.
Trong làng, có chàng trai tên là Lê Sĩ Triệt để ý cô, đem lòng thương
mến.
Vì thấy cô có nhan sắc, một ông quan nọ định dùng võ lực bắt cô đem về
làm thiếp. Ông ra lệnh cho một thầy võ thi hành kế gian. Khi cô Lý bị
thầy võ kia đánh bại, sắp gặp nạn, thì Lê Sĩ Triệt xông ra cứu thoát. Về
nhà, cô thuật truyện lại, được cha mẹ đồng ý gả cô cho chàng trai cứu
mạng. Vào lúc ấy, Võ Tánh đang chiêu binh giúp Gia Long đánh nhà Tây
Sơn, Lê Sĩ Triệt ra tòng quân. Một hôm, giữa lúc đang chờ chồng trở về
đoàn tụ, cô đang cầu khẩn trên núi thì có một bọn cướp đến vây bắt. Cô
chạy thoát vào rừng trốn, rồi mất tích luôn.
Sang đời vua Minh Mạng, có một vị hoà thượng trụ trì trên núi Tây Ninh
ngày kia đang niệm Phật, bỗng thấy một người con gái mặt đen nhưng xinh
đẹp hiện ra nói văng vẳng: "Ta đây họ Lý, khi 18 tuổi bị rượt bắt nên té
xuống hố chết. Nay ta đã đắc quả, xin Hòa Thượng xuống triền núi phía
Đông Nam tìm thi hài ta mà chôn cất dùm". Vị hoà thượng này y lời, đi
tìm xác cô, đem về chôn cất.
Câu chuyện đồn đãi ra tới tai Thượng Quốc Công Lê Văn Duyệt. Ông bèn lên
núi tìm hiểu hư thực, và hứa dâng sớ về triều phong chức cho cô gái họ
Lý này, nếu cô linh hiển cho ông thấy tận mắt sự thật. Cô bèn nhập vào
xác một đứa con gái, nói rằng: "Hồn của thượng quan sau này sẽ được chức
thần kỳ vinh hiển, nhưng xác của thượng quan sẽ bị hành hạ". Lê Văn
Duyệt nói: "Bổn chức không cầu xin cho biết tương lai mình, mà chỉ muốn
biết rõ căn nguyên của nàng". Xác cô gái rơi nước mắt, kể lại câu chuyện
chết oan ức của mình, và nhắc lại duyên nợ tiền định với chàng Lê Sĩ
Triệt.
Theo lời kể, sau khi Võ Tánh tự hoả thiêu ngày thành Bình Định thất thủ,
Lê Sĩ Triệt được phong chức chỉ huy 2 tỉnh Khánh Hoà và Bình Thuận. Hai
người vì chưa sống chung chạ nhau, nên được trường sinh bất tử. Nhờ
vậy, nàng trở thành tiên thánh, xuống cõi trần thế để cứu nhân độ thế.
Kể dứt lời, cô gái nọ té nhào, bất tỉnh hồi lâu mới dậy. Lê Văn Duyệt đã
thay mặt vua, phong cho cô Lý Thị Thiên Hương chức vị "Linh Sơn Thánh
Mẫu", ngự ở Núi Một, tức là núi Bà Đen ngày nay ở Tây Ninh. Núi Bà Đen
nổi danh là một địa thế linh hiển, kỳ bí, nhiều phép lạ, khó ai giải
thích được.