Hòa Bình là một tỉnh miền núi phía tây bắc
Việt Nam, nằm ở tọa độ 200°19' - 210°08' vĩ độ Bắc, 104°48' - 105°40' kinh độ Đông, thủ phủ là thành phố Hòa Bình cách thủ đô
Hà Nội 73km. Diện tích tự nhiên toàn tỉnh là 4.662.5 km², chiếm 1,41% tổng diện tích tự nhiên của cả nước.
Địa giới Hòa Bình: phía bắc giáp với tỉnh
Phú Thọ; phía nam giáp với các tỉnh
Hà Nam,
Ninh Bình; phía Đông giáp với thủ đô
Hà Nội, phía tây giáp với các tỉnh
Sơn La,
Thanh Hóa. Trong quy hoạch xây dựng, tỉnh này thuộc
vùng Hà NộiThu nhập bình quân đầu người: 228
USD (tương đương 3.600.000 đồng) (12/2009).Diện tích: 4.596,4 km²
Dân cưHòa Bình có 832.543 dân (tháng 7/2009).
[1]. Theo kết quả chính thức điều tra dân số ngày 01/04/2009 dân số tỉnh Hòa Bình chỉ có 786.964 người.
Theo thống kê dân số toàn quốc năm 1999, trên địa bàn tỉnh có 6 dân tộc sinh sống, đông nhất là người
Mường chiếm 63,3%; người
Việt (Kinh) chiếm 27,73%; người
Thái chiếm 3,9%; người
Dao chiếm 1,7%; người
Tày chiếm 2,7%; người
Mông chiếm 0,52%; ngoài ra còn có
người Hoa sống rải rác ở các địa phương trong tỉnh. Người Hoa trước đây sống tập trung ở
Ngọc Lương,
Yên Thủy; nhưng sau năm
1979 còn lại một số gia đình và hiện nay sống phân tán ở các xã
Yên Trị,
Ngọc Lương và
Phú Lai huyện
Yên Thuỷ. Ngoài ra, còn có một số người thuộc các dân tộc khác chủ yếu do kết hôn với người Hòa Bình công tác ở các tỉnh miền núi khác.
Hòa Bình là một trong bốn tỉnh của Việt Nam mà trong đó người Việt
(Kinh) không chiếm đa số, đồng thời tỉnh này cũng được coi là thủ phủ
của
người Mường,
vì phần lớn người dân tộc Mường sống tập trung chủ yếu ở đây. Người
Mường xét về phương diện văn hóa - xã hội là dân tộc gần gũi với người
Kinh nhất. Địa bàn cư trú của người Mường ở khắp các địa phương trong
tỉnh, sống xen kẽ với người Kinh và các dân tộc khác.
Người Kinh,
sống ở khắp nơi trong tỉnh. Những người Kinh sống ở Hòa Bình đầu tiên
đã lên tới 4-5 đời; nhưng đa số di cư tới Hòa Bình từ những năm
1960 của thế kỉ trước, thuộc phong trào
khai hoang từ các tỉnh đồng bằng lân cận (
Nam Định,
Hà Nam,
Ninh Bình,
Hà Tây...).
Trong những năm gần đây, sự giao lưu về kinh tế và văn hóa mở rộng,
nhiều người Kinh từ khắp các tỉnh thành đều tìm kiếm cơ hội làm ăn và
sinh sống ở Hòa Bình.
Người Thái, chủ yếu sống tập trung ở huyện
Mai Châu.
Tuy sống gần với người Mường lâu đời và đã bị ảnh hưởng nhiều về phong
tục, lối sống (đặc biệt là trang phục), nhưng vẫn giữ được những nét văn
hóa độc đáo. Đây là vốn quí để phát triển du lịch công động và bảo lưu
vốn văn hóa truyền thống. Hiện nay, khu du lịch
Bản Lác là một trong những điểm du lịch hấp dẫn du khách trong và ngoài nước hàng đầu ở Hòa Bình.
Người Tày, chủ tập trung ở huyện
Đà Bắc,
sống xen kẽ với người Mường, người Dao. Người Tày có tập quán và nhiều
nét văn hóa gần giống với người Thái, đặc biệt là ngôn ngữ. Tuy nhiên,
xét theo khía cạnh trang phục thì người Tày ở Đà Bắc giống
người Thái Trắng thuộc các huyện
Phù Yên,
Bắc Yên tỉnh Sơn La.
Người Dao sống thành cộng đồng ở các huyện
Đà Bắc,
Lương Sơn,
Kim Bôi,
Cao Phong,
Kỳ Sơn và
thành phố Hòa Bình.
Người H'mông sống tập trung ở xã
Hang Kia và
Pà Cò của huyện
Mai Châu. Trước đây hai dân tộc này sống
du canh du cư,
nhưng từ những năm 70-80 đã chuyển sang chế độ đinh canh, định cư và đã
đạt được những thành tựu đáng kể về phương diện kinh tế - xã hội.
Với sự đa dạng về sắc tộc như vậy và đặc biệt gần với
đồng bằng Bắc Bộ,
cách thủ đô Hà Nội chỉ khoảng từ 80 tới 100 km, kết hợp với các điều
kiện địa hình, phong cảnh của tỉnh; thì đây là tiềm năng lớn để phát
triển du lịch.
Đặc điểm tự nhiên- Hòa Bình là tỉnh miền núi, tiếp giáp với phía Tây
đồng bằng sông Hồng,
Hòa Bình có địa hình núi trung bình, chia cắt phức tạp, độ dốc lớn và
theo hướng Tây Bắc - Đông Nam, phân chia thành 2 vùng: vùng núi cao nằm
về phía Tây Bắc có độ cao trung bình từ 600 – 700 m, địa hình hiểm trở,
diện tích 212.740 ha, chiếm 44,8% diện tích toàn vùng; vùng núi thấp nằm
ở phía Đông Nam, diện tích 262.202 ha, chiếm 55,2% diện tích toàn tỉnh,
địa hình gồm các dải núi thấp, ít bị chia cắt, độ dốc trung bình từ 20 –
250, độ cao trung bình từ 100 – 200 m.
- Hòa Bình có
khí hậu nhiệt đới gió mùa,
mùa đông lạnh, ít mưa ; mùa hè nóng, mưa nhiều. Nhiệt độ trung bình
hàng năm trên 23 °C. Tháng 7 có nhiệt độ cao nhất trong năm, trung bình
27 - 29 °C, ngược lại tháng 1 có nhiệt độ thấp nhất, trung bình 15,5 -
16,5 °C.
- Bên cạnh đó, hệ thống sông ngòi trên địa bàn tỉnh phân bố tương đối đồng đều với các sông lớn như
sông Đà,
sông Bôi,
sông Bưởi,
sông Bùi, ...
[sửa] Giao thôngPhong cảnh Hòa Bình trên cao
[sửa] Đường bộCác đường giao thông quan trọng trên địa bàn tỉnh như
quốc lộ 6 đi qua các huyện
Lương Sơn,
Kỳ Sơn,
thành phố Hòa Bình, huyện
Tân Lạc,
Mai Châu nối liền Hòa Bình với thủ đô
Hà Nội và các tỉnh
Tây Bắc khác, điểm gần trung tâm Hà Nội nhất trên quốc lộ 6 của Hòa Bình thuộc huyện Lương Sơn là gần 40km ;
quốc lộ 15A đi từ huyện Mai Châu nối quốc lộ 6 với các huyện vùng cao tỉnh
Thanh Hóa;
quốc lộ 12A đi qua các huyện Tân Lạc,
Lạc Sơn,
Yên Thuỷ và tỉnh
Ninh Bình, nối quốc lộ 6 (ở Mãn Đức- Tân Lạc);
quốc lộ 12 B chạy qua
Lạc Thủy,
Kim Bôi,
Cao Phong gặp quốc lộ 6 ở ngã ba thị trấn Cao Phong;
quốc lộ 21 có điểm đầu là ngã ba giao cắt với
quốc lộ 32, trước cửa ngõ vào thị xã
Sơn Tây, điểm cuối là
thị trấn Thịnh Long, huyện
Hải Hậu, tỉnh
Nam Định qua thị trấn
Xuân Mai Hà Nội qua các huyện Lương Sơn, Kim Bôi, Lạc Thủy xuống
Phủ Lý.
Đường Hồ Chí Minh chạy song song với quốc lộ 21, gặp quốc lộ 12B xã
Hưng Thi,
Lạc Thủy và quốc lộ 12A tại địa bàn giáp ranh giữa xã
Yên Nghiệp của huyện
Lạc Sơn và xã
Lạc Thịnh của huyện Yên Thuỷ. Các tuyến đường chính này nối với hệ thống đường
nối liền các huyện, xã trong tỉnh với thị xã và với các huyện, tỉnh bạn
rất thuận lợi cho giao lưu kinh tế - xã hội.
[sửa] Đường thuỷHệ thống sông ngòi thuỷ văn: Hòa Bình có mạng lưới sông suối phân bổ tương đối dày và đều khắp ở các huyện.
Sông Ðà là sông lớn nhất chảy qua tỉnh có lưu vực 15.000 km2 chảy qua các huyện
Mai Châu, Ðà Bắc, Tân Lạc, Kỳ Sơn và thành phố Hòa Bình với tổng chiều
dài là 151 km.
Hồ sông Ðà có dung tích 9,5 tỷ m3 nước nối liền với
Sơn La, phần hạ lưu chảy qua
Phú Thọ,
Hà Tây thông với
sông Hồng, được điều tiết nước bởi hồ sông Đà, tại đây có thể phát triển vận tải thuỷ thuận lợi, có hiệu quả;
sông Bưởi bắt nguồn từ xã
Phú Cường, huyện
Tân Lạc, dài 55km;
sông Bôi bắt nguồn từ xã
Thượng Tiến, huyện
Kim Bôi, dài 125km;
sông Bùi bắt nguồn từ xã Lâm Sơn huyện Lương Sơn, dài 32km;
sông Lãng bắt nguồn từ xã
Bảo Hiệu huyện
Yên Thuỷ, dài 30km.
Lịch sửTỉnh Hòa Bình được thành lập ngày
22 tháng 6 năm
1886 theo nghị định của Kinh lược
Bắc Kỳ với tên gọi là
tỉnh Mường, tách phần đất có người Mường cư trú từ các tỉnh
Hưng Hóa,
Sơn Tây,
Hà Nội và
Ninh Bình. Tỉnh lỵ đặt tại thị trấn Chợ Bờ (thuộc châu Đà Bắc) nên cũng còn gọi là tỉnh
Chợ Bờ, đến tháng 11 năm 1886 chuyển về xã Phương Lâm (thuộc huyện Bất Bạt, phủ
Quốc Oai, tỉnh Sơn Tây lúc bấy giờ). Tháng 4 năm
1888 được đổi tên thành tỉnh
Phương Lâm, do Công sứ Pháp cai trị. Ban đầu tỉnh gồm cả
Mộc Châu,
Yên Châu và
Phù Yên Châu (tháng 7 năm 1888 cắt 3 châu này để nhập vào Đạo Quan binh thứ tư, sau
này thuộc Sơn La), cùng với vùng có dân tộc Mường thuộc hai châu
Thanh Sơn và
Yên Lập (tháng 10 năm 1888 cắt 2 châu này về
tỉnh Hưng Hóa).
Ngày
18 tháng 3 năm
1891 Toàn quyền Đông Dương ra nghị định đổi tên tỉnh Phương Lâm thành tỉnh Hòa Bình với 6 châu:
Lương Sơn, Kỳ Sơn, Lạc Sơn, Lạc Thủy, Mai Châu (châu Mai) và Đà Bắc.
Ngày
24 tháng 10 năm 1908, châu Lạc Thủy chuyển sang tỉnh
Hà Nam, và đến ngày
1 tháng 12 năm 1924, một số xã của Lạc Thủy được nhập vào
phủ Nho Quan thuộc tỉnh
Ninh Bình.
Năm 1939, hợp nhất châu Mai (tức Mai Châu) và châu Đà Bắc thành
châu Mai Đà.
Trong
kháng chiến chống Pháp, Hòa Bình có 4 huyện: Lương Sơn, Kỳ Sơn, Lạc Sơn, Mai Đà, riêng huyện Lạc Thủy vẫn thuộc tỉnh
Hà Nam, sau này mới trả về Hòa Bình. Ba huyện của Hòa Bình (Lương Sơn, Kỳ Sơn, Lạc Sơn) thuộc
Liên khu 3, trong khi huyện Mai Đà lại thuộc Liên khu
Việt Bắc từ tháng 11 năm 1949 cho đến ngày
9 tháng 8 năm 1950 mới trả về Liên khu 3.
Ngày 21/9/1956, huyện Mai Đà chia thành 2 huyện: Đà Bắc ở phía bắc
sông Đà và Mai Châu ở phía nam sông Đà.
Ngày 15/10/1957 huyện Lạc Sơn chia thành 2 huyện: Lạc Sơn và Tân Lạc.
Ngày 17/4/1959 huyện Lương Sơn chia thành 2 huyện: Lương Sơn và Kim Bôi.
Ngày 17/8/1964 huyện Lạc Thủy chia thành 2 huyện: Lạc Thủy và Yên Thủy.
Ngày
27 tháng 12 năm
1975 tỉnh Hòa Bình hợp nhất với tỉnh
Hà Tây thành tỉnh
Hà Sơn Bình. Theo Nghị quyết của Quốc hội khóa VIII kỳ họp thứ 9 ngày 12 tháng 8 năm
1991,
tỉnh Hà Sơn Bình tách ra thành 2 tỉnh Hòa Bình và Hà Tây. Khi đó tỉnh
có diện tích là 4.697 km², với dân số 670.000 người, gồm 1 thị xã Hòa
Bình và 9 huyện: Đà Bắc, Mai Châu, Lương Sơn, Kỳ Sơn, Lạc Sơn, Lạc Thủy,
Kim Bôi, Tân Lạc, Yên Thủy.
Tháng 12 năm 2001 huyện Kỳ Sơn chia thành 2 huyện: Kỳ Sơn và Cao Phong.
Từ 1 tháng 8 năm 2008, 4 xã
Đông Xuân,
Tiến Xuân,
Yên Bình và
Yên Trung, đều nằm ở phía Bắc của huyện Lương Sơn, được tách ra và sát nhập vào Thành phố Hà Nội.
Kinh tế, Tiềm năng phát triểnSức hấp dẫn du khách của Hòa Bình, một vùng đất đa dân tộc, là giá trị nhân văn đa dạng, phong phú của cộng đồng cư dân.
Phong cảnh du lịch Hòa Bình:Địa hình đồi núi trùng điệp với các
động Thác Bờ,
Hang Rết,
động Hoa Tiên, vùng rừng nhiệt đới nguyên sinh
Pù Noọc mở ra những tuyến du lịch mạo hiểm leo núi, đi bộ, săn bắn, tắm suối.
Sức người và thiên nhiên đã tạo cho Hòa Bình một vùng hồ sông Ðà thơ
mộng cho phép phát triển du lịch vùng lòng hồ và ven hồ có đầy đủ vịnh,
đảo và bán đảo mà ở đó động thực vật quý hiếm được bảo tồn. Thấp thoáng
các bản Mường, bản Dao, bản Tày rải rác ven hồ, ven thung lũng tạo nên
bức tranh sơn thủy hữu tình.
Thủy điện Hòa Bình
Hòa Bình là một tỉnh có khá nhiều những suối nước khoáng nóng, những thung lũng hoang sơ huyền bí. Tiêu biểu nổi bật như:
- Suối nước khoáng Kim Bôi
với nguồn nước phun lên ở nhiệt độ 360 °C, đủ tiêu chuẩn dùng làm nước
uống, để tắm, chữa bệnh. Nước suối Kim Bôi đã được đóng chai làm nước
giải khát, nó cùng loại với nước khoáng Thạch Bích ở Quảng Ngãi, Kum-dua ở Nga và Paven Barbia của Hungari.
- Thung lũng Mai Châu thuộc huyện lỵ Mai Châu là một thung lũng với đồng lúa và những nếp nhà sàn được quy hoạch bảo tồn phục vụ du lịch.
- Đà Bắc-
một huyện vùng cao thích hợp cho du khách tham quan du lịch sinh thái
và văn hóa. Đà Bắc với cảnh quan nguyên sơ yên ả, thơ mộng của thị trấn
miền núi Tây Bắc.
Những hang động thiên tạo đa dạng hình thù có
đỉnh Phù Bua bốn mùa mây phủ. Có bản Nanh, bản Nưa của người Mường, người Dao và xen
kẽ một số gia đình người Thái, với những mái nhà sàn cổ.
- Lương Sơn - huyện cửa ngõ của tỉnh Hòa Bình, nới tiếp giáp giữa đồng bằng châu thổ sông Hồng và miền núi tây bắc,
với vị trí chỉ cách Hà Nội khoảng 40km tiện lợi về giao thông, là nơi
tập trung rất nhiều khu du lịch sinh thái, địa điểm giải trí.
Thuỷ Điện:Hòa Bình cũng là nơi đặt
Nhà máy Thủy điện Hòa Bình công suất thiết kế đạt 1.920
megawatt. Đây là công trình do
Liên xô viện trợ cho Việt Nam. Công trình khởi công ngày
6 tháng 11 năm
1979, khánh thành ngày
20 tháng 12 năm
1994.
Ngoài tác dụng phát điện, nhà máy này còn có chức năng ngăn lũ cho sông
Hồng, cung cấp nước tưới tiêu và cải thiện giao thông đường thuỷ.
Nông nghiệp : Nhiều vùng sản xuất hàng hóa chuyên canh nguyên
liệu tập trung được phát triển và nhân rộng như: vùng cam huyện Cao
Phong; vùng mía tím huyện Tân Lạc, Cao phong; vùng gỗ, luồng nguyên liệu
ở huyện Đà Bắc, Mai Châu; vùng lạc, đậu ở huyện Lạc Sơn, Yên Thủy; vùng
cây dưa hấu ở huyện Lạc Thủy, Kim Bôi; vùng cây dược liệu ở Tân Lạc,
Lạc Sơn; vùng chè ở huyện Lương Sơn, Mai Châu, Đà Bắc.
Tỉnh Hòa Bình
|
|